Istota E-sportu… Psychofizyczne uwarunkowania

E-Sport jako odmiana sportu skupia w sobie wiele dyscyplin i konkurencji. Większość z nich oparta jest na bardzo subtelnych zależnościach pomiędzy czuciem przestrzennym kończyn, w szczególności górnych, a analizą bodźców wzrokowych, które wyświetlane są na monitorze. Z tego też powodu koordynacja i szybkość są jednymi z ważniejszych cech psychofizycznych, wykorzystywanych przez graczy i stanowiących klucz do sukcesu podczas rozgrywki. Umożliwiają one prawidłową analizę sygnałów wzrokowych lub słuchowych. Następstwem prawidłowej analizy bodźców są szybkie i precyzyjne ruchy. Na przykład: wciskanie odpowiednich klawiszy w danym czasie, prowadzi do pokrywania się informacji zwrotnej z ekranu z planem założonym przez użytkownika.

Przestrzeń rozgrywki

Tę zależność możemy odnieść bezpośrednio do zależności nazwanej „pierścieniem Bernsteina”. (Lyakh i inni 2008) Przy czym do całości pierścienia dochodzi jeszcze jeden czynnik. Postać sterowana przez użytkownika porusza się bowiem w przestrzeni niematerialnej, całkowicie odmiennie niż w klasycznym modelu. Klasyczny model zakłada przemieszczanie się ludzkiego ciała w przestrzeni i bieżącą korektę położenia poszczególnych jego segmentów względem siebie. Zatem użytkownik grający w rozgrywkach e-sportowych musi “czuć” coś co jest niematerialne. Modyfikować na bieżąco swoje ustawienie względem określonego pola gry. Mimo tego, że nie może go dotknąć, ani poczuć w żaden realny sposób. Dlatego tak ważne są opóźnienia wynikające ze stosowanego sprzętu, serwerów oraz poziomu optymalizacji oprogramowania w stosunku do komputera, na którym prowadzona jest rozgrywka. Z powyższych przykładów wynika mnogość czynników, które mogą zaburzać prowadzenie rozgrywki. Dotyczy to szczególnie sprzętu przekładającego ruchy gracza (klawiatura i myszka), oraz ogółu zastosowanej technologii.

Czas reakcji

Źródło: http://www.filmat.com.pl/wp-content/uploads/2016/10/refleksomierz-752×440.jpg

Poruszając tematykę koordynacji i szybkości odnosimy się także do czasów reakcji (potocznie zwanych refleksem). Czas reakcji różni się w zależności od rodzaju bodźca – np.: odpowiedź na bodziec świetlny jest szybsza od tej spowodowanej bodźcem dźwiękowym. Na czas reakcji wpływa także liczba możliwych wyborów w wykonaniu danego zadania ruchowego.

Badania przeprowadzone przez Guzek (Guzek, 2014) wykazały, że: „Mając pomiary wykonywane przy zróżnicowanych bodźcach (świetlne, dźwiękowe), porównano uzyskane wartości czasów reakcji w zależności od ich rodzajów. Aby zredukować ilość czynników wpływających, ograniczono się jedynie do prezentacji wyników badań reakcji prostej […] zestawiono mediany czasów reakcji prostej dla bodźców dźwiękowych i świetlnych (niezależnie od barwy światła). Dla całej populacji badanych, jak również i dla poszczególnych kategorii wiekowych, uzyskano jakościowo ten sam rezultat: czas reakcji na bodziec dźwiękowy jest wyższy niż na bodziec świetlny (średnio o ok. 24% względem wartości dla bodźca świetlnego). Nie jest tu widoczny istotny wpływ wieku, choć dla grupy młodszych kierowców (klasy 1 i 2) różnice są nieco mniejsze niż dla grup starszych kierowców (klasy 3 i 4).”

Rodzaje bodźców

Reakcje na bodziec możemy zaliczyć do kilku kategorii. Mogą to być: reakcje różnicowe, reakcje z wyboru lub reakcje na poruszający się obiekt.
Czas reakcji poddaje się doskonaleniu (na szczęście dla graczy). Jednak jest to w pewnym stopniu ograniczone przez fizjologię człowieka. Bołoban w artykule „Czas reakcji i czas motoryczny w ruchach sportowca” stwierdza, że: „Czas reakcji i czas motoryczny jest produktem […] funkcjonowania Centralnego Układu Nerwowego i podstawą skutecznych ruchów sportowców w działaniach prostych i złożonych na reakcje wzrokowo – motoryczne, słuchowo – motoryczne, czuciowo – motoryczne w warunkach różnicowania ruchów oraz wyboru prawidłowych ruchowych rozwiązań na stały, czy poruszający się obiekt. Przykładowe wskaźniki parametrów czasu reakcji i czasu motorycznego charakteryzujące psychomotoryczne jakości, koordynację sensomotoryczną sportowców: czas reakcji optymalizujący przygotowanie zawodników w sporcie wyczynowym znajduje się w granicach 140 – 160 ms.”

Jak trenować czas reakcji?

Jak już wspomnieliśmy, czas reakcji nie jest stały. Przy pozytywnym bodźcowaniu może być skracany, natomiast przy negatywnym wydłużany. Najprostsza do doskonalenia składowa czasu reakcji
to element różnicowania – polegający na analizie bodźca i udzielania odpowiedzi poprawnej dla danego testu, bądź danej sytuacji. Zależny jest również od stanu psychicznego, pory dnia, ale także od tego czy pozycja w której musimy zareagować jest adekwatna do potrzeb naszego ciała w danym momencie (Ronikier 2001). Dla sportowca elektronicznego ma to szczególne znaczenie, gdyż w zależności od tego, czy przybiera on odpowiednią pozycję podczas rozgrywki, jego zdolności do prowadzenia gry na wysokim poziomie podlegają wahaniom. Gdy chodzi o ustawienie ciała podczas korzystania z komputera, warto dodać, iż najwygodniejsza pozycja przyjmowana przez sportowca wcale nie musi być tą najbardziej optymalną dla układu ruchu.

Podsumowanie

Z powyższego tekstu może wynikać, że najważniejszymi cechami psychofizycznymi, użytecznymi dla graczy są koordynacja i szybkość ruchów. Jednak do pełnej oceny istotności czasu reakcji na prowadzenie rozgrywek w sportach elektronicznych niezbędne jest przeprowadzenie większej ilości badań. Odkrycie zależności pomiędzy czasem reakcji a skutecznością prowadzonej rozgrywki e-sportowej miałoby zapewne duże znaczenie. Mogła by stać się ona wyznacznikiem, według której prowadzone by były dobór i selekcja najlepiej pretendujących graczy, do rozpoczęcia treningów pod okiem profesjonalnych nauczycieli i rozwoju kariery na światowym poziomie.

Piśmiennictwo

Białecki A, Analiza wybranych aspektów szkolenia sportowców elektronicznych – Praca licencjacka, Katedra Teorii Sportu, Sportów Wodnych i Zimowych, Zakład Teorii Sportu, Warszawa 2016

Bołoban W., (s.a.) Czas reakcji i czas motoryczny w ruchach sportowca, s.l., s.n.

Guzek M., (2014), Czas reakcji prostej i złożonej dla grupy mężczyzn w różnym wieku – wyniki badań z wykorzystaniem refleksometru, The Archives of Automotive Engineering – Archiwum Motoryzacji, numer 3, 97-106.

Lyakh V (et al.). (2008) Modele sterowania działaniami ruchowymi w ujęciu rosyjskich uczonych,Antropomotoryka, nr 44, s. 93-111